Serie Zakelijke Conflicten
In de dynamische wereld van het zakendoen zijn conflicten onvermijdelijk. Of het nu gaat om aandeelhouders, vennoten, franchise- of licentienemers, distribiteurs of andere zakenpartners, geschillen komen zeer vaak voor. Conflicten kunnen variëren van kleine misverstanden tot ernstige geschillen met grote (financiële) gevolgen.
Bij VDB Advocaten werken onze ervaren advocaten samen met ondernemers om geschillen te voorkomen en effectief op te treden als een geschil zich voordoet.
In de Serie Zakelijke Conflicten gaan advocaten Pascal van Boxtel en Sophie Brouwers in op een aantal veel voorkomende soorten conflicten die zich in het bedrijfsleven voordoen, zoals geschillen tijdens onderhandelingen, geschillen over beëindiging van commerciële overeenkomsten en conflicten tussen aandeelhouders.
Volg en lees onze blogs; wij informeren u aan de hand van praktijkvoorbeelden en verkennen met u hoe u proactief en constructief met conflicten kunt omgaan.
In het eerste deel van onze serie gaan we in op het afbreken van onderhandelingen.
Deel 1 – Het afbreken van onderhandelingen
Onderhandelingen zijn een cruciaal onderdeel van het zakendoen en het onderhouden van professionele relaties. Onderhandelingen kunnen kostbaar en tijdrovend zijn. In sommige gevallen worden adviseurs ingeschakeld, worden (interne) voorbereidingshandelingen getroffen en worden er al financiële analyses gemaakt voor het geval een ‘deal’ doorgaat.
Maar wat gebeurt er als een onderhandelingspartner zich terugtrekt? Kan dat zomaar? Geschillen over afgebroken onderhandelingen zijn veelvoorkomend, omdat de belangen van partijen zeer groot kunnen zijn. In deze blog bespreken we de mogelijkheden en de belangrijkste risico's van het afbreken van onderhandelingen.
Er is sprake van een (romp)overeenkomst
In Nederland is het onderhandelingsproces gebaseerd op contractsvrijheid. Partijen zijn in principe vrij om onderhandelingen af te breken zonder verplichting tot het sluiten van een overeenkomst. Deze vrijheid is echter niet onbeperkt. Het afbreken van onderhandelingen kan namelijk leiden tot aansprakelijkheid wegens onrechtmatige daad.
Als onderhandelingen worden afgebroken, moet eerst worden beoordeeld of wellicht toch al een (romp)overeenkomst tussen partijen tot stand is gekomen. Een rompovereenkomst kan ontstaan als partijen het eens zijn over essentiële elementen, maar nog onderhandelen over niet-essentiële punten. Het antwoord op de vraag wat de essentialia van een overeenkomst zijn, hangt af van de bedoeling van partijen, van het al dan niet bestaan van het voornemen tot verder onderhandelen en van de verdere omstandigheden van het geval (HR 2 februari 2001, ELI:NL:HR:2001:AA9771 en HR 26 september 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF9414).
Een recente procedure waarin dit aan de orde kwam, betrof een rechtszaak over een mondkapjesdeal met de Staat der Nederlanden. De rechtbank Den Haag concludeerde in haar vonnis dat “zelfs als er al een koopovereenkomst voor 560.000 mondkapjes of een rompovereenkomst tot stand waren gekomen voor 14 april 2020, NIHW in afwijking daarvan op 14 april 2020 samen met Monarc Healthcare een nieuw aanbod heeft gedaan voor het sluiten van een (koop-/romp)overeenkomst met LCH (en niet met VWS) en bij de Staat het gerechtvaardigd vertrouwen heeft doen ontstaan en vervolgens ook heeft laten bestaan, dat zij partijen niet langer gebonden achtte aan die gesloten overeenkomst, maar een nieuwe overeenkomst wenste te sluiten.”
Is er geen sprake van een (romp)overeenkomst, dan moet worden beoordeeld of de onderhandelingen zomaar kunnen worden afgebroken zonder schadeplichtig te zijn.
De afgebroken onderhandelingen
De Hoge Raad heeft criteria vastgesteld om te bepalen wanneer het afbreken van onderhandelingen onrechtmatig is en schadevergoeding verschuldigd kan zijn.
Kort gezegd hebben onderhandelende partijen de vrijheid om onderhandelingen af te breken, tenzij dit onaanvaardbaar is vanwege het gerechtvaardigd vertrouwen van de andere partij in het sluiten van een overeenkomst, of vanwege andere omstandigheden die hiermee verband houden. Belangrijk hierbij is hoeveel vertrouwen is gewekt en in hoeverre de afbrekende partij hieraan heeft bijgedragen, evenals de gerechtvaardigde belangen van die partij. Onvoorziene omstandigheden gedurende de onderhandelingen en de duur ervan spelen ook een rol. De Hoge Raad hanteert hierbij een strenge en terughoudende maatstaf (HR 12 augustus 2005, ECLI:NL:HR:2005:AT7337, rov. 3.6 en 3.7).
Als het afbreken onaanvaardbaar was, kan de benadeelde aanspraak maken op ofwel het positief contractsbelang of het negatief contractsbelang. Positief contractsbelang houdt in dat de benadeelde door middel van schadevergoeding wordt gebracht in een situatie alsof de overeenkomst was nagekomen. De schade zal dan met name zal bestaan in de voordelen die de overeenkomst voor de benadeelde zou hebben meegebracht. Bij het negatief contractsbelang heeft de schade betrekking op kosten die zijn gemaakt in het kader van de onderhandelingen en de verloren kans om met een derde te contracteren.
Zelfs als het afbreken van onderhandelingen niet onaanvaardbaar is volgens redelijkheid en billijkheid, kan de afbrekende partij toch verplicht zijn om (een deel van) de kosten die de andere partij heeft gemaakt te vergoeden. Dat kan het geval zijn als de partij die de onderhandelingen afbreekt ongerechtvaardigd is verrijkt door werkzaamheden die de wederpartij heeft verricht (art. 6:212 BW). Dit heeft de Hoge Raad in zijn zeer recente arrest van 14 juni 2024 nog eens bevestigd onder verwijzing naar het standaard arrest Plas/ Valburg.
De beoordeling van een zaak is steeds zeer casuïstisch en kan complex zijn, waardoor het van groot belang is om u tijdens het onderhandelingsproces goed juridisch te laten begeleiden om niet voor onaangename verrassingen te komen staan. Wij adviseren u hier graag over.
Tips om problemen te voorkomen en om effectief op te treden:
1) Maak vooraf goede afspraken over het onderhandelingsproces in een Letter of Intent (LOI). In een later deel in deze Serie zullen we nog specifiek ingaan op de Letter of Intent;
2) Laat u goed adviseren over de manier van communiceren tijdens het onderhandelingsproces. De manier van communiceren kan bepaalde rechtsgevolgen met zich meebrengen.
3) Overweeg een vordering tot dooronderhandeling als u belang heeft bij de voortzetting van de onderhandelingen. Hoewel rechters terughoudend zijn met het toewijzen van een dergelijke vordering, zoals bijvoorbeeld blijkt uit een recent vonnis van de rechtbank Den Haag, zijn er weldegelijk gevallen waarin de rechtbank een verzoek tot door onderhandelen honoreert. Wij verwijzen bijvoorbeeld naar een vonnis van de Rechtbank Noord-Nederland;
4) Als een vordering tot dooronderhandeling niet mogelijk is, kan, afhankelijk van de situatie, schade worden gevorderd.
Advies nodig?
Heeft u een zakelijk conflict of wilt u advies over het voorkomen daarvan, neem dan neem dan vrijblijvend contact op met Pascal van Boxtel of Sophie Brouwers, specialisten op het gebied van commerciële contracten en geschillen tussen ondernemers.
Wilt u op de hoogte worden gehouden over interessante juridische zaken, schrijft u zich dan in voor de nieuwsbrief.
For the English version: press here.
