Van productie tot bouw. De gehele vastgoedketen heeft er last van. De extreme prijsstijgingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne brengen producenten, leveranciers en aannemers in een lastig parket. Zij kiezen er veelal voor om hun opdrachtgevers aan te schrijven dat zij de extreme prijsstijgingen door moeten berekenen. Zij beroepen zich hierbij vaak op overmacht. Maar is daar in dit geval wel sprake van?
Het is de realiteit sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne: staalleveranciers trekken aanbiedingen in, geven geen prijzen meer af voor toekomstige leveringen of geven aan dat de prijzen van het moment van levering gelden. Lopende contracten worden opengebroken terwijl vaste prijzen zijn afgesproken. Aannemers en leveranciers schrijven op hun beurt opdrachtgevers aan. Zij moeten de extreme prijsstijgingen doorberekenen. Als de opdrachtgever niet akkoord gaat, overwegen ze niet te leveren.
Wat is overmacht?
Als een partij bij een overeenkomst tekortschiet in de nakoming van de overeenkomst, dan is die partij in beginsel aansprakelijk voor de schade die ontstaat voor de andere partij bij die overeenkomst. Wanneer er sprake is van overmacht dan kan de wanprestatie niet aan de tekortschietende partij worden toegerekend. De andere partij kan dan geen schadevergoeding vorderen. Er is dus sprake van overmacht als men buiten eigen schuld en buiten de eigen risicosfeer niet meer aan het contract kan voldoen. De andere partij kan in zo’n geval dan niet succesvol schade vorderen.
Het begrip overmacht is in de wet niet gedefinieerd. Dit is van regelend recht. Dit betekent dat partijen zelf in hun contract en/of algemene voorwaarden overeenkomen wanneer er sprake is van overmacht.
Gelden extreme prijsstijgingen voor materiaal en grondstoffen als overmacht?
Uitgangspunt is dat zolang een partij kan voldoen aan zijn verplichtingen uit het gesloten contract er geen sprake is van overmacht. Als de prijzen, mede als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de sancties tegen Rusland, enorm stijgen kunnen aannemers en leveranciers nog steeds voldoen aan hun verplichtingen uit hun contract.
Het enkele feit dat er door te voldoen aan hun verplichtingen uit het contract vervolgens verlies gemaakt wordt, levert nog geen situatie van overmacht op. Er is pas sprake van overmacht als door de oorlog of sancties een situatie ontstaat dat een partij buiten zijn schuld en buiten zijn risicosfeer het contract niet meer kan nakomen.
Omdat partijen zelf mogen bepalen wat onder overmacht valt, moet men eerst kijken naar de onderlinge afspraken. Deze staan in de overeenkomst of in de toepasselijke algemene voorwaarden. Vaak staat daarin beschreven welke situatie overmacht oplevert, waardoor men (tijdelijk) de overeenkomst niet kan nakomen. Met andere woorden: ook dan geldt dat, zolang materialen of grondstoffen duurder worden maar nog wel geleverd kunnen worden, er geen sprake is van overmacht.
Een beroep op overmacht kan in de huidige situatie alleen slagen wanneer de partijen specifiek hebben afgesproken dat er sprake is van overmacht als door oorlog of door een tekort aan grondstoffen enkel met financieel nadeel aan de overeenkomst voldaan kan worden. Hogere prijzen door oorlog of door een tekort aan grondstoffen leiden dan tot financieel nadeel. Hierover is in dit geval afgesproken dat dat onder overmacht valt.
Extreem hoge grondstofprijzen door oorlog: kan ik mij beroepen op overmacht?
Zo lang materialen en grondstoffen beschikbaar zijn, leveren de extreme prijsstijgingen voor materialen en grondstoffen in beginsel geen overmacht op, tenzij partijen dit specifiek hebben opgenomen in hun overeenkomst.
Geen sprake van overmacht? Dit kun je doen!
Staan partijen, die geconfronteerd worden met deze prijsstijgingen dan met lege handen? Nee, met een beroep op kostprijsverhogende en/of onvoorziene omstandigheden blijven er mogelijkheden om de prijsverhogingen (deels) door te leggen. Voor een beschrijving van de mogelijkheden om de huidige onvoorziene extreme prijsverhogingen door te leggen aan opdrachtgevers of voor opdrachtgevers om deze te weerleggen, verwijs ik naar mijn eerdere blog over dit onderwerp.
Meer weten of hulp nodig bij geschillen, het opstellen of beoordelen van overeenkomsten? Neem dan contact op met Dennis Beekhuijzen via +31 (0)88 194 85 44 of stuur een mail naar dennis.beekhuijzen@vdb-law.nl.
