Een groot deel van Nederland heeft net weer carnaval achter de rug (en is daar nog van aan het bijkomen). Bij carnaval hoort uiteraard de carnavalsmuziek. Naast alle traditionele carnavalskrakers, proberen artiesten ieder jaar weer een nieuwe hit uit te brengen. Niet alleen de carnavalsoutfits zijn vaak een parodie, maar ook de muziek die wordt gemaakt. Dit leidde deze carnaval tot meerdere problemen.
Muziek, auteursrecht en persoonlijkheidsrechten behoeven geen registratie
Auteursrechten ontstaan op het moment van creatie door een natuurlijk persoon. Er is geen registratie nodig, hetgeen bijvoorbeeld bij merkrechten wel het geval is. Het auteursrecht geeft de maker van een ‘werk’ het exclusieve recht om dit werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Ook muziek wordt aangemerkt als ‘werk’ in de zin van de Auteurswet en komt daarmee voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking.
Indien iemand zelf de tekst en de muziek schrijft, dan liggen de auteursrechten bij die persoon. Bij het maken van muziek zijn vaak echter meerdere partijen betrokken zoals een componist en een tekstdichter, zodat er meerdere (gezamenlijk) rechthebbenden kunnen zijn.
Overdragen muziekauteursrecht
Vaak wordt het recht om muziek openbaar te maken en te verveelvoudigen overgedragen aan bijvoorbeeld Buma/Stemra. Een dergelijke organisatie kan dan het muziekauteursrecht exploiteren en vergoedingen regelen voor gebruik van hun werk.
Ook als de auteursrechthebbende zijn rechten heeft overgedragen, behoudt hij zijn persoonlijkheidsrechten in de zin van artikel 25 Auteurswet. Op grond van persoonlijkheidsrechten kan een maker zich bijvoorbeeld verzetten tegen aantasting of wijziging van zijn werk of als iemand zijn eer en naam aantast.
Parodie-exceptie auteursrechten of persoonlijkheidsrechten
Handhavend optreden op basis van auteursrechten of persoonlijkheidsrechten kan in uitzonderingsgevallen zijn uitgesloten. Dit is het geval indien er een parodie wordt gemaakt in de zin van artikel 18 Auteurswet. Die schrijft dat het is toegestaan een parodie te maken op bijvoorbeeld een muziekstuk, “mits het gebruik in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is”. Belangrijk in dit kader is dat deze maatstaf flexibel is: wat precies in het maatschappelijk verkeer geoorloofd is, kan gedurende de jaren namelijk enorm veranderen.
De parodie-exceptie dient, naast voornoemde maatstaf, in ieder geval aan een aantal vereisten te voldoen:
- er mag geen sprake zijn van concurrentiebedoelingen;
- de parodie mag niet voor verwarring met het origineel zorgen; en
- de parodie mag geen afbreuk doen aan het origineel of reputatieschade veroorzaken.
Recente geschillen auteursrecht en carnavalsmuziek
De media berichtten er al massaal over dat de carnavalskraker ‘Ladders Zat’ van Gullie en dj-duo Lanterfantje offline moest worden gehaald. Zanger Claude van het lied Ladada (Mon Dernier Mot) was niet blij met de parodie op zijn nummer en eiste dat ‘Ladders Zat’ van alle media werd gehaald. Desondanks won ‘Ladders Zat’ de prijs voor het beste carnavalsnummer. Dit geschil leidde echter (nog) niet tot een rechtszaak.
Carnavalslied over Willies autopaleis
Het kwam wel tot een rechtszaak toen een carnavalslied over Willies Auto Paleis werd uitgebracht. Op 21 februari 2023 publiceerde de rechtbank hier een vonnis in kort geding over. Waar ging het precies over?
In 2009/2010 was door eiser een lied geschreven voor een reclamecampagne. Hij schakelde een componist in voor het componeren van dit nummer. Het lied is uiteindelijk in 2018 officieel uitgebracht. Eiser heeft een exploitatieovereenkomst met Buma/Stemra en heeft zijn nummer daar geregistreerd.
Gedaagde, eigenaar van een autoverhuurbedrijf, heeft een carnavalslied uitgebracht dat is gebaseerd op het lied dat door eiser in 2009/2010 is geschreven. Gedaagde stelt zich op het standpunt dat sprake is van een parodie op het door eiser uitgebrachte lied, en dat daarom geen inbreuk op de auteursrechten en persoonlijkheidsrechten van de eiser wordt gemaakt. Hij heeft immers de titel aangepast en de tekst in een Tilburgs dialect uitgebracht.
De maker van het oorspronkelijke lied kan zich daarin niet vinden: hij stelt dat het nummer bijna identiek is aan zijn eigen nummer en er geen sprake is van spot of humor ten opzichte van het lied van eiser. Ook is eiser van mening dat het lied van gedaagde afbreuk doet aan zijn reputatie.
Uitspraak rechter
Gedaagde probeert zich te verweren door te stellen dat de eiser zijn auteursrechten heeft overgedragen aan Stemra en dus geen vordering in kan stellen op basis van auteursrechten. De rechter laat in het midden wie auteursrechthebbende is, want de rechter doet de zaak af op basis van de persoonlijkheidsrechten van de oorspronkelijk maker.
De rechter is van mening dat de eiser zich kan verzetten op basis van zijn persoonlijkheidsrechten. Zo stelt de rechter dat de tekst van het lied van eiser en de presentatie van de hoofdpersoon de spot drijven met het personage van louche autoverkoper. Ook gedaagde nam dit element over in zijn lied, in hoofdlijnen zelfs op dezelfde wijze. De rechter stelt dat er geen sprake is van een ‘draai’ aan het werk van eiser waardoor een duidelijke afstand tot het werk van eiser ontstaat.
“Wat betreft tekst, uitvoering en thematiek is hier sprake van teveel hetzelfde. Het feit dat het nummer van [gedaagde] (overigens slechts gedeeltelijk) is vertolkt in een Tilburgs, althans Midden-Brabants dialect, neemt evenmin weg dat de tekst en het nummer veel lijkt op het nummer van [eiser] en er onvoldoende sprake is van duidelijke verschillen of een duidelijk verschil waardoor sprake is van een parodie.”
Wanneer maakt een carnavalsnummer inbreuk op auteursrechten of persoonlijkheidsrechten
Als u bij het maken van muziek of andere werken gebruik maakt van bestaande werken, let er dan op dat u geen auteursrechten of persoonlijkheidsrechten schendt, ook bij een carnavalsnummer. Of iets een rechtmatige parodie is of ‘nie’ is natuurlijk een vage grens: niet iedereen heeft ten slotte dezelfde humor!
Wilt u meer weten over regels omtrent het auteursrecht, persoonlijkheidsrechten of andere intellectuele eigendomsrechten zoals merkrechten of modelrechten? Neem vrijblijvend contact op met een van onze advocaten (Pascal van Boxtel, Sophie Slijkhuis en Julia Driessen). Zij zijn specialist op het gebied van intellectuele eigendomsrechten en commerciële contracten. Wilt u op de hoogte worden gehouden over interessante juridische zaken, schrijft u zich dan in voor de nieuwsbrief.
