Er staan in Nederland behoorlijk wat oude kantoor- en bedrijfspanden. Veel van deze panden worden gerenoveerd omdat het pand een nieuwe bestemming krijgt of men modernisering nodig acht. Het is bij een dergelijke renovatie van groot belang rekening te houden met de persoonlijkheidsrechten van de architect. Wordt dat niet gedaan, dan kan dit leiden tot zeer onaangename verassingen.
Dit werd weer eens goed duidelijk in een recente zaak. Al in november 2019 startte een partij een Europese aanbestedingsprocedure voor een nieuw hoofdkantoor in een bestaand complex. Het pand zou in het eerste kwartaal van 2024 gereed moeten zijn voor ingebruikname. De opdracht werd verstrekt en de nieuwe ontwerpen werden getekend.
In juli 2020 nam de inmiddels 91-jarige architect van de oorspronkelijke panden kennis van de huisvestingsplannen, de afgeronde aanbestedingsprocedure en het nieuwe ontwerp van de panden. De architect kon zich niet vinden in de wijzigingen en stapte – met succes - naar de rechter om een verbod op de inbreuk op zijn persoonlijkheidsrechten te vorderen.
Wat zijn persoonlijkheidsrechten?
Als een architect een ontwerp maakt, dan is hij in beginsel auteursrechthebbende ten aanzien van dit ontwerp. Dit betekent dat hij het exclusieve recht heeft om zijn ontwerp openbaar te maken en te verveelvoudigen. Een derde partij mag dus bijvoorbeeld niet zonder toestemming van de architect een pand bouwen op basis van het ontwerp van de architect.
Een ontwerper zoals een architect heeft naast auteursrechten ook zogenaamde ‘persoonlijkheidsrechten’. Deze rechten – opgenomen in artikel 25 van de Auteurswet - geven een architect, zelfs na eventuele overdracht van auteursrechten:
“a. het recht zich te verzetten tegen openbaarmaking van het werk zonder vermelding van zijn naam of andere aanduiding als maker, tenzij het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid;
b. het recht zich te verzetten tegen de openbaarmaking van het werk onder een andere naam dan de zijne, alsmede tegen het aanbrengen van enige wijziging in de benaming van het werk of in de aanduiding van de maker, voor zover deze op of in het werk voorkomen, dan wel in verband daarmede zijn openbaar gemaakt;
c. het recht zich te verzetten tegen elke andere wijziging in het werk, tenzij deze wijziging van zodanige aard is, dat het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid;
d. het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid.”
Wanneer is er sprake van een inbreuk op persoonlijkheidsrechten?
In alle hiervoor onder a. tot en met d. genoemde gevallen kan er sprake zijn van inbreuk op persoonlijkheidsrechten. In de onderhavige rechtszaak deed de architect alleen een beroep op de bepalingen genoemd onder c. en d.
Wil men zich op grond van de bepaling onder d. kunnen verzetten tegen misvorming, verminking of andere aantasting van een ontwerp, dan moet er sprake zijn van een aantasting van het ontwerp. Ook moet deze aantasting kunnen leiden tot reputatieschade. De rechtbank oordeelde in de onderhavige zaak dat, op basis van de feiten en omstandigheden, reputatieschade voor de architect voorshands niet aannemelijk is.
Naar aanleiding van het beroep van de architect op de bepaling onder c., moest de rechtbank oordelen of het verzet van de architect tegen de wijziging van zijn ontwerp in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. De rechtbank stelde de architect in het gelijk en oordeelde dat er inderdaad sprake was van een niet toegestane wijziging van het werk van de architect, waartegen hij zich in redelijkheid kan verzetten.
Gevolgen van op inbreuk op persoonlijkheidsrechten
De rechtbank oordeelde dat de eigenaar van het pand direct moet stoppen met de sloop- en bouwwerkzaamheden, op straffe van een dwangsom van € 5.000,00 per dag dat deze werkzaamheden voortduren, met een maximum van € 250.000,00. Daarnaast moet de eigenaar ruim € 25.000,00 aan proceskosten betalen. Een bittere pil voor de eigenaar van het pand.
Wilt u problemen zoals in deze zaak voorkomen, laat u dan goed adviseren. Wij helpen u graag.
VDB Advocaten is specialist op het gebied van intellectuele eigendomsrechten. Wilt u meer weten over persoonlijkheidsrechten, merkrechten, auteursrechten, modelrechten of andere intellectuele eigendomsrechten? Neem dan contact op met Pascal van Boxtel.
