Als gevolg van de oorlog in Oekraïne is een enorme vluchtelingenstroom op gang gekomen die langzamerhand ook Nederland begint te bereiken. Toch probeert men ondanks het oorlogsgeweld weer enigszins het leven op te pakken, bijvoorbeeld door weer aan het werk te gaan. Zo zijn al honderden Oekraïense vluchtelingen in dienst getreden bij Nederlandse werkgevers, mede dankzij een vrijstelling vanuit het Ministerie van Justitie en Veiligheid. In deze bijdrage een korte beschouwing op die vrijstelling en de mogelijkheden van Nederlandse werkgevers daartoe.
Achtergrond tewerkstellingsvergunning voor Oekraïners
Binnen de Europese Unie (EU) en Europese Economische Ruimte (EER) is het ingezetenen toegestaan om zonder enige werkvergunning of andere juridische belemmering in een andere lidstaat als werknemer aan de slag te gaan.
Voor Oekraïense burgers lag dit tot voor kort echter anders. Oekraïne is geen lid van de EU/EER. Dit brengt met zich mee dat Oekraïners die in Nederland wilden werken en verblijven in het verleden een verblijfs- en werkvergunning moesten aanvragen om daadwerkelijk in Nederland aan de slag te kunnen. Hier is in 2017 een kleine uitzondering op gemaakt dankzij het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Via dit verdrag werd het Oekraïense burgers toegestaan zich gedurende maximaal 90 dagen in de EU te begeven zonder visum of verblijfsvergunning en daar ook werkzaamheden te verrichten.
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
Deze versoepeling tussen de EU en Oekraïne bleek alleen niet voldoende om de vluchtelingenstroom uit Oekraïne te kunnen ondervangen. Om tot een oplossing te komen heeft de Raad van de EU, in navolging op diverse andere maatregelen, daarom afgelopen maand toepassing van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming goedgekeurd. Deze richtlijn en de uitwerking daarvan in het Nederlandse Vreemdelingenbesluit 2000 hebben de nodige gevolgen gehad voor het immigratie- en tewerkstellingsbeleid voor vluchtelingen uit Oekraïne.
Vrijstelling Oekraïense vluchtelingen
Gelet op de spoedeisendheid die gepaard gaat met het ondervangen van de (enorme) vluchtelingenstroom uit Oekraïne, heeft de Staatssecretaris JenV per kamerbrief van 30 maart 2022 bekendgemaakt dat een uitzondering gemaakt zal worden voor Oekraïense vluchtelingen. Per 1 april 2022 (met terugwerkende kracht vanaf 4 maart 2022) zijn Oekraïense vluchtelingen daarom vrijgesteld van het aanvragen van een tewerkstellingsvergunning en kunnen zij – net als EU-ingezetenen – aan de slag in Nederland.
Aan deze vrijstelling zijn wel een aantal voorwaarden verbonden. Zo geldt voor Nederlandse werkgevers een meldplicht wanneer zij Oekraïense werknemers in dienst willen nemen (het meldformulier vindt u hier). Deze melding moet ten minste twee werkdagen vóór de start van de werkzaamheden worden gedaan bij het UWV. Voor werknemers die voor 1 april 2022 al Oekraïense werknemers in dienst hebben genomen, geldt tot en met 15 april 2022 een overgangsperiode om eenzelfde melding te doen. Het niet voldoen aan de meldingsplicht kan een boete opleveren van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Verder is de vrijstelling voor een aanvraag tewerkstellingsvergunning beperkt tot arbeid in loondienst. Dat wil zeggen dat deze vrijstelling alleen betrekking heeft op werknemers en niet (bijvoorbeeld) zelfstandigen uit Oekraïne. Dit met de bedoeling om Oekraïense vluchtelingen te beschermen tegen schijnzelfstandigheid en om handhaving van de vrijstelling te vergemakkelijken.
Daarnaast dienen de Oekraïense werknemers over de juiste documenten te beschikken waaruit blijkt dat zij rechtmatig in Nederland verblijven en werken. In beginsel is daarvoor een document waaruit hun Oekraïense nationaliteit blijkt voldoende, gedurende een overgangsperiode tot en met 31 mei 2022. Bovendien krijgen vluchtelingen uit Oekraïne vanuit het IND een document waaruit blijkt dat zij onder de bescherming van de richtlijn vallen.
Tot slot heeft elke potentiële Oekraïense werknemer in Nederland een Burgerservicenummer (BSN) nodig. De werkgever heeft een BSN namelijk nodig voor de opgave van de loonbelasting en de werknemer om een bankrekening te openen in Nederland. Hoewel Oekraïense vluchtelingen kunnen worden ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP) en automatisch worden ingeschreven in de Basis Voorziening Vreemdelingen (BVV), kan het in sommige gemeenten enkele weken duren om een BSN te verkrijgen. Dit is een belangrijk punt voor de Nederlandse werkgever om rekening mee te houden.
Andere vreemdelingenrechtelijke regelingen
Bovenstaande vrijstelling op de aanvraag voor een tewerkstellingsvergunning is niet de enige mogelijkheid om een Oekraïense vluchteling in dienst te nemen. Het is namelijk nog steeds mogelijk om gebruik te maken van de al bestaande werkvergunning-stelsels, zoals de kennismigrantenregeling. Een werkgever die bijvoorbeeld erkend referent is bij het IND en een hoogopgeleide Oekraïense vluchteling in dienst wil nemen, kan daarvoor nog steeds een aanvraag doen bij het IND. Hoewel daar een langduriger en complexer aanvraagproces tegenover staat, kan deze regeling wel een langere verblijfsduur meenemen ten opzichte van de tijdelijke vrijstelling op de aanvraag voor een tewerkstellingsvergunning.
Meer weten over het in dienst nemen van vluchtelingen of het werken met buitenlandse arbeidskrachten? Neem dan vrijblijvend contact op met Sebastiaan Crauwels via +31 (0)88 194 7760 of sebastiaan.crauwels@vdb-law.nl